ضد یخ چیست؟
قبل از پاسخ به این سؤال، ابتدا باید بدانیم که سیستم خنک‌کننده موتور خودرو چیست و ضد یخ چه نقشی در آن دارد.
موتور اتومبیل با سوزاندن سوخت (بنزین یا گازوییل) انرژی زیادی تولید می‌کند. بخشی از این انرژی (حدود یک‌سوم) صرف حرکت‌کردن خودرو می‌شود. دوسوم باقیمانده این انرژی تولیدشده به گرما تبدیل خواهد شد.
نیمی از این گرما از طریق اگزوز خارج می‌شود، اما نیمی دیگر در محفظه موتور باقی می‌ماند.
موتور خودرو باید به روشی خنک شود و این گرما را دفع کند. در غیر این صورت دمای موتور مدام افزایش می‌یابد تا جایی که اجزای فلزی داخل آن شروع به ذوب‌شدن می‌کنند و پس از مدتی کل موتور را تحت‌‌الشعاع قرار می‌دهند. برای جلوگیری از این مشکل به مایع خنک‌کننده نیاز است. مایع خنک‌کننده موتور مایعی بر پایه آب است که گرمای موتور را جذب می‌کند.
البته خود مایع خنک‌کننده هم به‌دلیل گرمای موجود در محفظه موتور داغ می‌شود. به‌همین‌دلیل سازوکاری در سیستم خنک‌کننده تعبیه شده است که این مایع را برای خنک‌شدن به رادیاتوری که در قسمت جلوی ماشین قرار دارد منتقل می‌کند. با حرکت اتومبیل به جلو، هوا در شیارهای رادیاتور که حاوی این مایع خنک‌کننده داغ است جریان می‌یابد و باعث خنک‌شدن آن می‌شود.
تفاوت ضد یخ با مایع خنک‌کننده
خیلی‌ها مایع خنک‌کننده را با ضد یخ اشتباه می‌گیرند و هر دو را یکی می‌دانند. درحالی‌که ضد یخ همان مایع خنک‌کننده نیست، بلکه یکی از دو جزء اصلی تشکیل‌دهنده آن است. در واقع مایع خنک‌کننده از مخلوط ضد یخ و آب مقطر تشکیل شده است.
خود ضد یخ ترکیبی از آب مقطر و نوعی الکل است. معمولا رایج‌ترین آنها اتیلن گلیکول است، زیرا هم ارزان‌تر است و هم به هر نسبتی با آب مخلوط می‌شود. بااین‌حال به‌تازگی ماده جدیدتری به نام پروپیلن گلیکول به بازار عرضه شده است که گران‌تر است ولی خطر کمتری دارد.
کاربرد ضد یخ
مواد شیمیایی موجود در ضد یخ مزایای زیادی برای سیستم خنک‌کننده موتور خودرو دارند. یکی از این مزایا که مهم‌ترین کاربرد ضد یخ است، این است که اجازه نمی‌دهد مایع خنک‌کننده درون محفظه موتور در هوای زمستانی یخ بزند. اگر می‌خواهید بدانید که ضد یخ در چه دمایی یخ می‌زند، این‌طور فکر کنید که آب در صفر سانتی‌گراد یا در ۳۲ درجه فارنهایت منجمد می‌شود. بنابراین مخلوطی از ۵۰٪ آب و ۵۰٪ ضد یخ در حدود ۳۷- سانتی‌گراد یا ۳۵- درجه فارنهایت یخ می‌زند.
کاربرد دیگر ضد یخ این است که نقطه جوش آب را بالا می‌برد. همان‌طور که می‌دانید آب در ۱۰۰ سانتی‌گراد یا ۲۱۲ درجه فارنهایت به جوش می‌آید. هر چه این درجه بالاتر باشد، به‌نفع موتور خواهد بود، چرا که آب جوش به موتور آسیب می‌رساند. مخلوط ۵۰/۵۰ ضد یخ و آب، باعث می‌شود نقطه جوش آب به جایی بین ۲۴۰ و ۲۷۰ سانتی‌گراد (۴۶۴ و ۵۱۸ درجه فارنهایت) برسد. البته تعیین دقیق نقطه جوش به فشار مخلوط آب و ضد یخ در محفظه موتور هم بستگی دارد.
آیا می‌توان از ضد یخ خالص ۱۰۰٪ استفاده کرد؟
خیلی‌ها می‌پرسند آیا می‌توان از ضد یخ ۱۰۰٪ (خالص و بدون آب) استفاده کرد یا نه. در واقع باید گفت نه. آب مانند کاتالیزگری عمل می‌کند که باعث می‌شود ضد یخ به‌درستی کار کند. ضد یخِ ۱۰۰٪، نقطه انجماد بسیار بالاتری در حدود ۲۰- سانتی‌گراد یا ۵- درجه فارنهایت دارد که بالاتر از مخلوط ۵۰/۵۰ ضد یخ و آب است.
سایر مزایای ضد یخ
اگر ضد یخ را به‌طور منظم تعویض کنید، مزایای زیادی به شما ارائه می‌کند که عبارت‌اند از:
- از یخ‌زدگی آب در زمستان جلوگیری می‌کند؛
- از به جوش آمدن آب در تابستان جلوگیری می‌کند؛
- اجازه زنگ‌زدگی و خوردگی قطعات فلزی موتور را نمی‌دهد؛
- از پوسیدگی قسمت‌های لاستیکی و پلاستیکی محفظه موتور ممانعت می‌کند؛
- به جلوگیری از الکترولیز مایع خنک‌کننده کمک می‌کند.
چرا باید ضد یخ را تعویض کرد؟
با گذشت زمان، مایع خنک‌کننده موتور خاصیت اولیه خود را از دست داده و تا حدودی اسیدی می‌شود. این امر باعث می‌شود که این مایع بار الکتریکی پیدا کند. حتی جریان ۰.۲۰ ولت کافی است تا اجزای فلزی داخل موتور خوردگی پیدا کنند. مخصوصا آلومینیوم در برابر خوردگی ناشی از الکترولیز بسیار حساس است.
معمولا وقتی الکترولیز ضد یخ یا مایع خنک‌کننده رخ می‌دهد، یعنی دیگر دیر شده است و موتور مایع را نشت می‌دهد. این در حالی است که با تعویض به‌موقع ضد یخ می‌توان از الکترولیز مایع خنک‌کننده جلوگیری کرد.
انواع مختلف ضد یخ
در اصل چهار نوع ضد یخ داریم:
ضد یخ سبز
سال‌های متمادی فقط یک نوع ضد یخ در بازار وجود داشت و آن همین رنگ سبز آن بود. با پیشرفت فناوری انواع مختلف دیگری از ضد یخ وارد بازار شدند.
ضد یخ OAT
این کلمه مخفف Organic Acid Technology است. این ضد یخ ماندگاری طولانی دارد و برخلاف برخلاف نوع سبز که حدود ۲ تا ۳ سال دوام دارد، این ضد یخ حدود ۵ سال ماندگار است.
ضد یخ ترکیبی یا هیبریدی
این ضد یخ اساسا ترکیبی از ضد یخ سنتی و ضد یخ OAT است. این محصول که HOAT نامیده می‌شود، معمولا با مایع خنک‌کننده‌ای که درون موتور شما هست هم سازگار است و می‌توانید بدون توجه به نوع مایع قبلی، این ضد یخ را بعد از رقیق‌کردن با آب به آن اضافه کنید. این در حالی است که ضد یخ OAT را در صورتی که قبلا از خنک‌کننده معمولی استفاده کرده باشید، نمی‌توانید به آن اضافه کنید؛ زیرا این دو با هم سازگار نیستند.
از کدام ضد یخ باید استفاده کنیم؟
تولیدکنندگان ضد یخ از رنگ‌های متفاوتی برای ضد یخ استفاده می‌کنند که بتوان آنها را از هم تشخیص داد. بااین‌حال متأسفانه این رنگ‌ها از استاندارد خاصی پیروی نمی‌کنند. بنابراین دو تولیدکننده مختلف ممکن است برای یک نوع ضد یخ یکسان از دو رنگ متفاوت استفاده کنند که این امر، کار را برای مصرف‌کننده واقعا سخت می‌کند.
بهترین ضدیخ را چگونه انتخاب کنیم؟
هنگام خرید ضد یخ، رنگ را ملاک قرار ندهید. برای اینکه بدانید کدام ضد یخ برای ماشین شما بهتر است به موارد زیر توجه کنید:
- اطلاعات ضد یخ مناسب برای ماشین شما در دفترچه راهنمای مالک درج شده است؛
- اگر دفترچه راهنما ندارید (مخصوصا در ماشین‌های کارکرده) از نمایندگی مخصوص خودروی خودتان مشاوره بگیرید؛
- فروشگاه‌های لوازم یدکی خودرو هم می‌توانند راهنمایی‌های لازم را درباره ضد یخ به شما ارائه دهند.
نسبت ضد یخ ماشین و آب موتور
همان‌طور که گفتیم بهترین کار این است که آب و ضد یخ را به نسبت مساوی یعنی ۵۰/۵۰ با هم مخلوط کنید. البته گاهی ضد یخ به‌صورت مخلوط‌شده و آماده موجود است که به آن مایع خنک‌کننده می‌گویند. همیشه حواستان باشد که آیا دارید مایع خنک‌کننده می‌خرید یا ضد یخ. وسوسه نشوید که درصد بالاتری از ضد یخ یا همان ضد یخ ۱۰۰٪ را در موتور بریزید؛ این کار به موتور ماشین آسیب می‌رساند.
چه زمانی باید ضد یخ را عوض کرد؟
معمولا در دفترچه راهنمای مالک خود کارخانه تعیین کرده است که چه زمانی بهتر است ضد یخ را تعویض کنید. بااین‌حال شرایط مختلفی وجود دارند که ممکن است این زمان تغییر یابد. بهترین کار این است که بعد از هر ۸۰ هزار کیلومتر، ضد یخ را بررسی کنید و میزان اسیدیته آن را بسنجید. یکی از روش‌های خوب استفاده از نوار تشخیص است. بااین‌حال بهتر است علائم کمبود ضد یخ را هم بشناسید.
علائم کمبود ضد یخ
برخی از نشانه‌های مهم کمبود ضد یخ عبارت‌اند از:
۱. رایج‌ترین نشانه کمبود ضد یخ در خودرو، بوی شیرین منحصربه‌فردی است که در کابین ماشین می‌پیچد. اگر متوجه چنین بویی شدید، قسمت زیر پای سمت مسافر را بررسی کنید. وجود هرگونه مایع یا رطوبت در آنجا احتمالا نشانه نشت ضد یخ است.
۲. یکی دیگر از نشانه‌های رایج کمبود ضد یخ، مشاهده لایه‌ای چرب در قسمت داخلی شیشه‌های ماشین است. این لایه اغلب با کثیفی شیشه‌ها اشتباه گرفته می‌شود. تفاوت آن این است که اگر مشکل از ضد یخ باشد، بعد از تمیزکردن بلافاصله دوباره خودش را نشان می‌دهد.
۳. نشانه دیگر، ضعیف‌بودن گرمای بخاری است. اگر سطح ضد یخ کم باشد، معمولا باعث می‌شود سیستم گرمایی به‌خوبی کار نکند. این امر مخصوصا در ماه‌های سرد زمستان بیشتر خودش را نشان می‌دهد. البته اگر ترموستات هم مشکل داشته باشد با چنین نشانه‌ای روبه‌رو هستیم. در چنین شرایطی ابتدا مطمئن شوید که سطح ضد یخ پایین نیست یا نشتی ندارد، بعد سراغ ترموستات بروید.
۴. چراغ هشدار در داشبورد هم می‌تواند به شما بگوید که ضد یخ کم یا خراب شده است. برخی خودروها این قابلیت را دارند که اگر ضد یخ کم باشد روی داشبورد به شما اطلاع دهند. البته همه اتومبیل‌ها این ویژگی را ندارند.
۵. از کار افتادن اتوماتیک موتور خودرو هم نشانه‌ای مهم است. در بیشتر خودروهای جدید قابلیتی وجود دارد که در صورت داغ‌شدن موتور به‌دلیل کمبود ضد یخ، به‌طور اتوماتیک موتور را خاموش می‌کند. این ویژگی کمک می‌کند موتور به‌دلیل گرمای زیاد آسیب نبیند. البته بعد از اینکه موتور خنک شد می‌توانید دوباره ماشین را برانید، اما بهتر است هر چه سریع‌تر به‌فکر ضد یخ باشید.
۶. وقتی سطح ضد یخ کاهش می‌یابد، اتومبیل خیلی سریع‌تر از حد معمول سوخت مصرف می‌کند. درحالی‌که در دمای مناسب سوخت به‌شکل مؤثر می‌سوزد.
آیا تا حالا برایتان پیش آمده است که سطح ضد یخ ماشین شما کم شده باشد و به‌موقع آن را تعویض نکرده باشید؟ چطور متوجه آن شدید؟
دیدگاه خود را بنویسید