بارها شده است که هنگام تعمیرات خودرو درباره تسمه دینام یا تسمه پروانه آن شنیده‌ایم. ممکن است تصور کنید که این دو، جدا از هم هستند و وظایفی مجزا برعهده دارند. اما این دو تسمه در واقع یک قطعه هستند که دو اسم متفاوت برای آن‌ها مطرح میشود. تسمه دینام بیشتر در موتورهای عرضی و تسمه پروانه بیشتر در موتورهای طولی استفاده می‌شوند.
در موتورهای طولی که از تسمه پروانه استفاده میشود یکی از وظایف تسمه به چرخش درآوردن پروانه است و در موتورهای عرضی که از تسمه دینام استفاده می شود پروانه فن توسط یک موتور دی‌سی به چرخش در می‌آید.
گاهی پیش آمده که تعمیرکار دلیل خرابی برخی قطعات را مشکلات این تسمه اعلام می‌کند. این نکته مهم را نیز همواره یادآور می‌شوند که این تسمه زمان مصرف مشخص و محدودی دارد و باید پس از پایان عمر مفیدش تعویض شود. اما تسمه دینام یا پروانه در خودرو چه کاری انجام می‌دهد؟ چرا به این نام خوانده میشود؟ اهمیت آن چیست؟ از چه جنسی ساخته میشود؟ چرا باید به‌موقع تعویض شود؟ امروز قصد داریم به تمامی این سؤالات پاسخ دهیم و از تسمه دینام یا تسمه پروانه و عملکرد آن در خودرو بیشتر بدانیم. با ما همراه شوید.
۱ تسمه چیست؟
- ۲ تسمه دینام یا تسمه پروانه چیست؟
- ۳ وظیفه تسمه دینام یا تسمه پروانه چیست؟
- ۴ ساختار تسمه دینام یا تسمه پروانه
تسمه چیست؟
برای توضیح بهتر وظایف، عملکرد و اهمیت این تسمه در خودروها بهتر است ابتدا درباره ماهیت تسمه بیشتر بدانیم. تسمه یا BELT به حلقه‌ای گفته میشود که از جنسی انعطاف‌پذیر ساخته شده است. از تسمه برای انتقال انرژی و ایجاد اتصالات مکانیکی کمک گرفته میشود. تسمه‌ها معمولا به دور چند پولی، هرزگرد، قرقره یا چرخ پیچیده می‌شوند و یک مدار بسته ایجاد می‌کنند و ضمن انتقال نیروی چرخشی این اجزا به یکدیگر، ارتباط‌شان را نیز حفظ می‌کنند.
تسمه‌ها قطرهای متفاوتی دارند که این نکته به کارایی و محل استفاده آن‌ها مرتبط است. در سیستم موتورهای درون‌سوز، تسمه‌ها اجزای مهمی هستند که وظایف مهمی را برعهده دارند. این تسمه‌ها عمل انتقال نیروی چرخشی موتور به قطعات مهم دیگر را انجام می‌دهند.
تسمه‌های خودرو معمولا از جنس لاستیک مقاوم ساخته می‌شوند. تسمه‌ها به‌دلیل جنس لاستیکی‌شان عمر مشخصی دارند و با کارکرد طولانی قابلیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند، ترک می‌خورند یا پاره می‌شوند. پارگی تسمه‌ها یا ترک خوردن آن‌ها در خودرو می‌تواند بسیار خطرناک باشد و اگر این اتفاق حین رانندگی بیفتد، ممکن است صدمات جبران‌ناپذیر جانی و مالی به همراه داشته باشد.
تسمه دینام یا تسمه پروانه چیست؟
تسمه دینام یا تسمه پروانه یا تسمه مارپیچ، نوعی تسمه یا کمربند انتقال قدرت است که وظیفه انتقال نیروی گشتاور موتور به اجزای مختلف خودرو مانند واتر پمپ، اویل پمپ، دینام و سیستم تهویه مطبوع را برعهده دارد. این تسمه یک قرقره یا پولی مخصوص دارد که به سر میل‌لنگ متصل است. با پیچیدن تسمه به دور این پولی، نیروی حرکت میل‌لنگ به آن منتقل میشود. به این ترتیب با شروع به کار موتور و چرخش میل‌لنگ به حرکت درآمده و گشتاور موتور را به اجزای موجود در مسیرش منتقل می‌کند و با توقف موتور نیز متوقف میشود.
همین شرح کوتاه تا حدودی اهمیت این تسمه را نمایان می‌کند. چرا که ایجاد هرگونه مشکلی در این تسمه، منجر به توقف عملکرد تمام اجزای مرتبط با آن‌ها میشود. تسمه دینام می‌تواند یک یا دو تسمه مجزا باشد که به دور اجزای ذکر شده می‌چرخد. و زمانی به آن تسمه مارپیچ می‌گویند که یکی باشد. چرا که در طول مسیر خود، به دور قرقره‌های متعددی می‌پیچد و ظاهری پیچ‌درپیچ می‌گیرد. تسمه پروانه معمولا در موتورهای طولی در جلوترین قسمت و نزدیک به رادیاتور و سر میل‌لنگ بسته میشود و تسمه دینام در سمت چپ موتور و قسمت سر میل‌لنگ مشاهده میشود.
حتما بخوانید: فول آپشن‌ترین خودروهای داخلی که می‌توانید روی امکانات‌شان حساب کنید
وظیفه تسمه دینام یا تسمه پروانه چیست؟
دینام یا آلترناتور تأمین‌کننده انرژی موردنیاز قطعه‌های متعددی است. اما این قطعه انرژی اولیه خود را از موتور دریافت می‌کند. وظیفه اصلی تسمه دینام، همانطور که از اسمش پیداست، برقراری ارتباط دینام با موتور و انتقال نیروی چرخشی موتور به دینام است. به این ترتیب، دینام که نوعی ژنراتور جریان مستقیم است، انرژی مکانیکی را از موتور و به کمک تسمه مخصوصش دریافت کرده و به انرژی الکتریکی موردنیاز باتری تبدیل می‌کند. در نتیجه می‌توان گفت، سلامت باتری، تامین انرژی آن و تامین برق خودرو نیز با واسطه دینام، به این تسمه و فعالیت صحیح آن وابسته است. به این ترتیب تأمین برق قسمت‌های مختلف خودرو نیز به‌نوعی به تسمه تایم وابسته است. با این تعریف، می‌توان وظایف تسمه تایم را به شرح زیر بیان کرد:
- تأمین نیروی موردنیاز دینام در سیستم برق خودرو
- به حرکت درآوردن پروانه در سیستم خنک‌کاری خودرو
- تأمین نیروی چرخشی پمپ هیدرولیک سیستم فرمان
- تأمین گشتاور موردنیاز واتر پمپ در سیستم خنک‌کاری خودرو
- تأمین انرژی موردنیاز کمپرسور در سیستم تهویه مطبوع خودرو
البته در گذشته برای هریک از این اجزا تسمه مخصوص به خود آن استفاده می‌شد. اما این روش تعمیرات را سخت و جاگذاری تسمه‌ها را مشکل می‌کرد. به این ترتیب تسمه پروانه یا تسمه دینام جایگزین همه آن‌ها شد. اگر از دو تسمه در این بخش استفاده شود، معمولا یکی برای چرخاندن پروانه، کمپرسور، اویل پمپ و واتر پمپ و دیگری برای فعال کردن دینام مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این ترتیب تسمه پروانه و تسمه دینام می‌توانند دو قطعه جدا و یا یک تسمه مارپیچ واحد باشند.
ساختار تسمه دینام یا تسمه پروانه
تسمه دینام یا تسمه پروانه، اگر در یک بدنه واحد و به‌عنوان تسمه مارپیچ به‌کار برند یا دو مورد جدا باشند، در هر حال نوعی تسمه انتقال قدرت محسوب می‌شوند. تسمه‌های انتقال قدرت از نوع تسمه‌های وی (V) شکل هستند. به این تسمه‌ها V-BELT یا تسمه شیری گفته میشود. دلیل این نامگذاری شکل سطح مقطع V شکل تسمه است که فرمی ذوزنقه‌ای دارد. این فرم باعث میشود تسمه روی پولی خود بهتر بنشیند و کشش خوبی را ایجاد کند. این تسمه‌ها در یک سمت صاف و مسطح هستند و در سمت دیگر شیاردار. سطح صاف نیز سمت داخل تسمه قرار می‌گیرد. طول تسمه پروانه معمولا با توجه به ساختار اجزای فنی خودرو انتخاب میشود. تسمه پروانه یا تسمه دینام از ترکیب نخ، الیاف طبیعی و پلاستیک ساخته میشود. به این ترتیب که الیاف و نخ‌ها در کنار هم کشیده شده و لایه پلاستیک روی آن‌ها را پوشانده و محافظت می‌کند.
نشانه های سایش و پارگی تسمه دینام چیست؟
در حالی که تسمه شما باید برای مدت بسیار طولانی دوام بیاورد، چند نشانه از فرسوده و پوسیده شدن آن وجود دارد؛ این موارد عبارتند از:
1. ترک روی تسمه
2. شکستگی، بریدگی یا پارگی روی تسمه
3. چرب شدن تسمه دینام
4. صدای جیر جیر از زیر کاپوت
این می‌تواند نشان‌دهنده یک تسمه‌ی کشیده باشد.
5. داغ شدن سریع و جوش آوردن مداوم خودرو
همانطور که گفته شد یکی از اجزایی که توسط این تسمه کنترل میشود، پمپ آب است.
در صورت خرابی آن، پمپ آب نیز از کار افتاده و به خاطر عدم گردش جریان آب در موتور، خودرو به سرعت داغ شده و جوش می‌آورد.
6. درست کار نکردن سیستم هیدرولیک فرمان
اگر این تسمه شل شود، سیستم هیدرولیک فرمان دچار ایراد میشود.
7. درست کار نکردن کولر و سیستم تهویه
از اجزای تحت کنترل تسمه پروانه، پمپ آب و سیستم تهویه می‌باشند.
بدیهی است که در صورت خرابی آن، کولر به درستی کار نخواهد کرد و خودرو تهویه‌ی مناسبی نخواهد داشت.
8. نور هشدار باتری روشن شود در حالی که اتومبیل روشناست.
تسمه دینام، دینام را چرخانده و در نتیجه‌ی آن باتری را شارژ می‌کند.
پس در صورت خراب شدن تسمه، باتری شارژ نخواهد شد و چراغ باتری روشن میشود.
طول عمر تسمه دینام
طول عمر تسمه دینام بیشتر وابسته به نوع موادی است که از آن ساخته شده‌است.
برای داشتن یک دید کلی می‌توان گفت تسمه های طراحی قدیمی به طور کلی در حدود 80 هزار کیلومتر عمر می‌کنند.
در حالی که تسمه هایی که از مواد EPDM ساخته شده‌اند می‌توانند تا 150 هزار کیلومتر مورد استفاده قرار بگیرند.
پارگی تسمه دینام
یکی از کابوس‌های هر راننده‌ای پارگی تسمه دینام است.
در جواب به سؤال ” اگر تسمه دینام پاره شود چه میشود “؛ باید گفت: در این صورت کل موتور از کار می‌افتد، موتور داغ کرده و به آن به شدت آسیب وارد میشود.
همچنین برخی از قطعات درگیر با تسمه دینام آسیب می‌بینند.
قطعاتی که در صورت پارگی تسمه دینام آسیب جدی می‌بینند:
- دینام
- واترپمپ
- کمپرسور کولر
- فرمان هیدرولیک
- دور فولی سر میل لنگ
به همین دلیل شما باید علائم پارگی تسمه دینام را به خوبی بشناسید تا پیش از رخ دادن آن، این قطعه را تعویض کنید.
مشکلات به وجود آمده در نتیجه خرابی این تسمه
درصورتی که تسمه پروانه کارایی خود را از دست بدهد، تجربه رانندگی شما تعییرات زیادی خواهد کرد:
- بدون این تسمه، پمپ هیدرولیک، سیستم تهویه، و دینام کار نخواهند کرد.
- بالا رفتن دمای موتور به علت کارنکردن پمپ آب نیز می‌تواند به موتور آسیب بزند.
نکته مهم در زمان تعویض تسمه دینام
در زمان تعویض تسمه دینام، توصیه میشود که قرقره ها و کنترل کننده تنش تسمه نیز در همان زمان تعویض شوند.
علت بیرون زدن تسمه دینام
گام به گام بررسی قطعات مختلف برای رفع این مشکل را با هم بررسی می‌کنیم.
بیرون زدن تسمه دنیام اغلب در خودروهای با موتور XU7 که در سال 93 و یا قبل از آن تولید شده‌اند، رخ می‌دهد.
در صورتی که با این مشکل روبرو هستید، به موارد زیر دقت نمایید.
- ابتدا پایه‌ی پائینی نگهدارنده آلترناتور و پایه پمپ هیدرولیک فرمان را بررسی و در صورت خرابی، آن‌ها را تعویض نمایید؛ چرا که علت بیرون زدن تسمه دینام در بسیاری از موارد خرابی این 2 قطعه می‌باشد.
- پس از آن نیز پولی سر میل لنگ را بازبینی کنید؛ چراکه دیگر دلیل این مشکل، تابیدگی پولی سر میل لنگ می‌باشد؛ در صورت نیاز، این قطعه را نیز تعویض کنید.
در آخر
در این مطلب با تسمه دینام (تسمه پروانه) آشنا شدیم و دیدیم که این قطعه در سلامت کلی خودرو و کارکرد دیگر قطعات خودرو چقدر اهمیت دارد. امیدواریم با مطالعه این مطلب پاسخ تمام پرسش‌هایتان را گرفته باشید. اگر هم این‌طور نیست، حتما دیدگاه‌ها و سؤالاتتان را در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید.
با کیا موتورز همراه باشید.
دیدگاه خود را بنویسید